مقدمه: در سال­های اخیر، روان­شناسان علاقمند به حيطه روان­شناسي مثبت ­نگر، توجه خود را بر منافع بالقوه احساس­هاي مثبت، نظير احساس شادكامي و قابلیت­های معنوی از قبیل هوش معنوی معطوف كرده ­اند.

شادکامی یکی از مهم­ترین نیازهای روانی بشر است که تأثیر عمده­ای بر شکل ­گیری شخصیت و سلامت روان به ­ویژه در دوره کودکی و نوجوانی دارد. دانش ­آموزان شادکام در امور تحصیلی خود موفق­ترند، وظایف خود را بهتر انجام داده و از قدرت حل مسأله بالاتری بر­خوردارند. هوش معنوی نیز به عنوان ظرفیت انسان برای پرسیدن سوالات نهایی درباره معنای زندگی می­تواند باعث رشد و شکوفایی فضایل انسانی از قبیل بخشش، نوع­دوستی، فروتنی، دلسوزی، خرد و قضاوت منصفانه گردد. هدف از پژوهش حاضر تعیین نقش هوش معنوی در پیش­بینی شادکامی دانش ­آموزان دختر دبیرستانی در شهرستان یزد بود.

روش: این پژوهش یک مطالعه توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه مورد مطالعه تمامی دانش ­آموزان دختر دبیرستانی شهرستان یزد بودند که به شیوه نمونه ­گیری خوشه­ ای چندمرحله­ ای تعداد 115 نفر از آنها انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع ­آوری داده­ ها از پرسشنامه هوش معنوی جامع (آمرام و درایر) و شادکامی آکسفورد (هیلز و آرگایل) استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ ها در سطح آمار توصیفی از شاخص­ های میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چند­گانه به شیوه ورود استفاده شد. داده ­ها با استفاده از نرم­افزارSpss18  تحلیل شدند.

یافته ­ها: یافته ­های توصیفی پژوهش نشان داد که نوجوانان نمونه از لحاظ هوش معنوی و شادکامی در سطح متوسطی قرار دارند. نتایج حاصل از آزمون معناداری ضرایب همبستگی نشان داد که هوش معنوی و ابعاد آن- هوشیاری، خوبی، جهت­ گیری درونی، معنا و مفهوم، وجود و شخصیت، حقیقت و صداقت، تمامیت و کیفیت- با شادکامی دانش­ آموزان رابطه مثبت و معناداری دارند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چند­گانه به شیوه ورود نشان داد که ابعاد هوش معنوی می­توانند در مجموع 59 درصد از واریانس متغیر شادکامی را تبیین نمایند و از این میان، سه بعد «تمامیت و کلیت»، «خوبی» و «صداقت و حقیقت» به ترتیب بیش­ترین نقش معناداری در پیش­بینی شادکامی دانش ­آموزان دختر دارا می­باشند.

بحث و نتیجه ­گیری: به نظر می­رسد ارتقاء هوش معنوی و ابعاد آن باعث داشتن يك روحيه شاد در دانش­آموزان دختر دبیرستانی می­شود در توجیه این یافته ­ها می­توان گفت افراد با نمره هوش معنوي از منابع معنوي براي حل مسائل استفاده مي­كنند و بیش­تر از خصوصياتي هم­چون تواضع، بخشش، حق­شناسي و ترحم يا گذشت بر­خوردارند. با دارا بودن اين ويژگي­ها و ديد مثبت نسبت به دنيا، اين افراد از زندگي خود رضايت دارند و براي بهبودي آن مي­كوشند و به شادكامي مي­رسند. طبق این یافته ­ها، لزوم توجه به نیازها و قابلیت­های معنوی دانش ­آموزان و ارائه آموزش­های لازم برای رشد هوش معنوی در مدارس و سطح جامعه ضروری به نظر می­رسد و می­تواند گامی مهم برای افزایش شادکامی در دانش ­آموزان باشد. پیشنهاد می­شود معلّمان و دست­اندرکاران آموزش و پرورش ارتقاء هوش معنوی را به عنوان یکی از راه­های افزایش شادکامی نوجوانان دبیرستانی در نظر بگیرند. این قابلیت می­تواند از طریق برگزاری کارگاه­های آموزش هوش معنوی و فراهم­سازی بستر­های مناسب برای نهادینه کردن آن در دانش ­آموزان انجام گیرد.

دکتر کاظم برزگر بفرویی؛ استادیار گروه علوم­تربیتی و روان­شناسی دانشگاه یزد

حسن خضری؛ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزآباد

واژگان کلیدی: هوش معنوی، شادکامی، دانش­ آموزان دختر