مقدمه: براساس مطالعه ملي بيماري ­ها و آسيب ­ها در ايران، افسردگي سومين مشكل سلامتي كشور است. افسردگی نوعی اختلال خلقی است که می­تواند بر رفتار، شناخت و دیگر عواطف فرد تأثیر منفی بگذارد.

نوجوانان در مرحله­ ای از زندگی قرار دارند که ممکن است به علّت بحران ­های متفاوت- شامل تغییرات فیزیولوژیکی، شناختی، روانی و فشار همسالان- در معرض هجوم این اختلال خلقی قرار بگیرند. پژوهش ­ها نیز نشان داده­ اند که حدود یک­ سوم از نوجوانان از افسردگی خفیف تا بالینی رنج می­برند. لذا، به دلیل شیوع بالا و ایجاد اختلال در کارکرد­های مختلف اجتماعی، تحصیلی، حرفه­ ای و غیره، افسردگی موضوعی است که به توجه جدی نیاز دارد. با این اوصاف، هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه­ میزان افسردگی دانش­ آموزان دختر دبیرستانی براساس سطح تحصیلات والدین و پایگاه اقتصادی خانواده بود.

روش: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع علّی- مقایسه­ ای می­باشد. جامعه این پژوهش شامل تمامی دانش­ آموزان دختر دبیرستانی شهرستان یزد بودند. برای انجام این پژوهش، تعداد 150 دانش ­آموز دختر به شیوه نمونه ­گیری تصادفی خوشه­ ای از جامعه مذکور انتخاب شدند. برای جمع ­آوری داده­ ها از پرسشنامه افسردگی بک و پرسشنامه اطلاعات شخصی استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ ها در سطح آمار توصیفی از شاخص­ های میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی از آزمون تحلیل واریانس یک­ راهه استفاده شد. داده­ ها با استفاده از نرم­افزارSpss18  تحلیل شدند.

یافته­ ها: نتایج حاصل از تحلیل ­های توصیفی نشان داد که میزان افسردگی در دانش­ آموزان دختر دبیرستانی در سطح متوسط قرار دارد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک­راهه نشان داد که دانش ­آموزان خانواده ­های با سطح در­آمد پایین نسبت به دانش­ آموزان با سطح در­آمد متوسط و بالا از افسردگی بالا­تری برخوردارند. همچنین، دانش­ آموزانی که والدین­شان از تحصیلات ابتدایی برخوردار بودند نسبت به دانش­ آموزان با تحصیلات بالا­تر افسرده ­تر بودند.

بحث و نتیجه­ گیری: این یافته ­ها نشان می­دهد که شیوع و میزان افسردگی دانش ­آموزان دختر در خانواده­ های دارای وضعیت اقتصادی و تحصیلات پایین بالاتر است. در توجیه این یافته می­توان گفت که نوجوانان خانواده­ های با وضع اقتصادی و تحصیلات پایین به نظر می­رسد که استرس روز­مره و مداومی را تجربه می­ کنند و کم­تر مورد حمایت مادی و عاطفی خانواده خود قرار می­گیرند. طبق این نتایج، برنامه ­ریزی جهت کاهش افسردگی در نوجوانان خانواده ­های فقیر و دارای تحصیلات پایین ضرورت می ­یابد. لذا، به مسئولین مدارس پیشنهاد می­شود با برگزاری کارگاه­ ها و کلاس­ های آموزش خانواده برای جامعه مذکور، والدین را با تغییرات شناختی، عاطفی و جسمانی دوره نوجوانی و راه­ های مقابله با مشکلات این دوره آشنا سازند. همچنین، مدرسه و نهاد­های مسئول می­توانند با همکاری نهاد­های کمک­رسان از قبیل تأمین اجتماعی، بهزیستی، کمیته امداد و گروه ­های مردم نهاد به رفع مشکلات معیشتی دانش ­آموزان نیازمند بپردازند.

دکتر کاظم برزگر بفرویی؛ استادیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه یزد

اعظم شیرجهانی؛ دبیر مدرسه استثنایی خیر­اندیش یزد

واژگان کلیدی: افسردگی، دانش­ آموزان دختر، سطح تحصیلات والدین، پایگاه اقتصادی خانواده